غبطه بخوریم یا حسود باشیم؟
یکی از اموری که قرآن کریم به آن می پردازد بررسی علل و عوامل انحرافات انسانی است. خداوند مهربان علاوه بر این که انسان را به علت های انحراف آشنا می سازد به درمان و معالجه ی آن نیز می پردازد.
از جمله انحرافات اخلاقی که در بین مردم رواج دارد و قرآن نیز به آن می پردازد ویژگی حسد است.
حسد را علمای اخلاق این گونه تعریف کرده اند: «حسادت همان تمنای سلب و قطع نعمت از دیگری است که به صلاح او باشد به عبارتی حسود علاقه مند است که نعمتی از طرف مقابلش سلب گردد حال برایش فرقی نمی کند به او (فرد حسود) برسد یا نه! ».
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در مورد حسادت می فرمایند: منشأ و ریشه ی رذایل، حسادت است»؛
بنابراین برای پیشگیری از رذایل اخلاقی باید ریشه ی حسادت خشکیده شود.
اگرچه حسادت یک ویژگی مذموم است، اما در نقطه ی مقابل آن ویژگی ممدوحی به نام غبطه وجود دارد. بنابراین لازم است میان حسادت و غبطه مرز قائل شویم.
غبطه در واقع آن است که آرزو کنی آنچه را دیگری دارد، داشته باشی بدون اینکه آرزوی نابودی آن نعمت را برای او در سر بپرورانی، ولی حسادت یعنی آرزوی نابودی نعمت برای دیگری داشتن و این اوج بی اخلاقیست.
امام صادق علیه السلام در این مورد می فرمایند: «مؤمن غبطه می خورد و حسادت نمی ورزد، منافق حسادت می ورزد و غبطه نمی خورد».
از این حدیث تفاوت غبطه و حسادت به خوبی احساس شده و مرز بین نفاق و ایمان آشکار می گردد.
برای حسادت نشانه های دیگری از جمله ناراحتی از داشتن نعمت دیگری بدون نشان دادن عکس العمل، غیبت، عیب جویی، دشمنی و کینه، بی مهری، قطع رابطه و ... هم ذکر شده است.
نخستین حسادتی که از سوی انسان صورت گرفت حسادت قابیل نسبت به برادرش بود و دلیل این حسادت پذیرفتن قربانی هابیل و نپذیرفتن قربانی قابیل از طرف خداوند بود که این موضوع ریشه ی حسادت را در وجود قابیل محکم و سبب کشتن برادرش گردید.
از طرفی پیامبر گرامی اسلام صلوات الله علیه حسادت را به بیماری بزرگ امت ها تشبیه نموده و می فرمایند که در اثر اختلاف و حسادت است که امت ها نسبت به یکدیگر ظلم و ستم روا می دارند و هرج و مرج ایجاد می کنند.
حسادت از یک سو دارای آثار جسمی و روحی و از دیگر سو دارای آثار دنیوی و اخروی است.
حسادت ایمان انسان را نابود و مانع رشد و تعالی وی می گردد. همچنین موجب آفت دین و حائلی برای جلوگیری از شناخت حقایق می شود علاوه بر این بستر سایر گناهان را برای انسان می گستراند.
با توجه به پیوستگی میان جسم و روح انسان، پر واضح است که حالات روحی و روانی انسان خواه ناخواه برجسم او نیز اثر می گذارد.
افراد حسود معمولا افرادی عصبی، پرخاشگر، رنجور و افسرده هستند و حسادت آن ها نه تنها منجر به تخریب روح و روان آنان شده، بلکه موجب آسیب به جسمشان نیز می گردد.
همان گونه که حضرت علی علیه السلام نیز می فرمایند: «شگفتا که حسودان از سلامت خود غافل اند».
احتمالا همه ی ما ضرب المثل حسود هرگز نیاسود را بسیار شنیده ایم و حقیقتا اینگونه است و فرد حسود هرگز رنگ آرامش را به خود نخواهد دید؛ چراکه همیشه از خوشی دیگران غمگین و بخاطر داشتن نعمت دیگران ناراحت است.
این ضرب المثل به شکل زیباتر در کلام حضرت علی علیه السلام آمده است آنجا که می فرمایند: آفرین بر حسادت چه عدالت پیشه است، پیش از همه صاحب خود را می کشد.
همانگونه که ذکر شد برای حسادت آثار اخروی نیز وجود دارد از جمله اینکه شخص حسود بدون حساب به جهنم می رود و بدبختی و شقاوت دنیا و آخرت را به همراه دارد.
و در آخر به قول بزرگان حسود را آزار مده چرا که خود در آتشی بی پایان غرق است.
