شجاعت یا حماقت؟
«شجاعت» یکی از فضایل اخلاقیست که بسیار ممدوح و قابل ستایش است. شجاعت یعنی نترسیدن از آنچه لایق ترسیدن نیست.
به عبارت دیگر، شجاعت اطاعت قوهی غضب از عقل و اقدام بر کارهای خطیر است. انسان شجاع در آنچه رأی عقل مقتضی آن است، اضطراب ندارد. این صفت، از بالاترین صفات کمال و با فضیلت‌ترین ملکات نفسانیه است و کسی که فاقد این ویژگی باشد، از نیل به کمال انسانیت محروم خواهد ماند.
همین ویژگی است که در کنار فضایل دیگر، مرد مردان عالم حضرت علی(علیه السلام) را به جهان بشریت تقدیم میکند؛ که نامش لرزه بر اندام دشمن می اندازد و همین خصوصیت است که در زمان ما امثال شهید سپهبد سلیمانیها را به تبعیت از مولای خویش وامی دارد تا تیشه بر ریشه تکفیریها زده و در این راه از هیچ تهدیدی خم به ابرو نمی آورد و در مقابل هیچ مستکبری زانوی تضرع بر زمین فرود نمی آورد.
نقش کلیدی شجاعت و دلاوری، برای موفقیت چنین بزرگمردانی، غیر قابل انکار است.
شجاع به کسی می‌گویند که همه ی افعال وی برخاسته از خرد و دانایی و برابر با عقل و اندیشه باشد؛ کسی که هرگز بی‌گدار به آب نمی‌زند و همه ی نیروها و توانایی‌های خود را به صورت کامل و حساب شده در اختیار دارد و هرگز عنان از کف نمی‌دهد.
جانب افراط صفت شجاعت، «تهوّر» است و به معنای اقدام به اموری است که باید از آنها پرهیز کرد؛ یعنی اقدام به کاری که نباید انجام داد و انداختن خود در مهلکههایی که در عقل و شرع منع شده است.
در مذمت این ویژگی همین قدر کافی است که خدای تعالی میفرماید: «وَ لا تُلقُوا بِأیْدِیَکُمْ إِلَی التَّهْلُکَةِ»؛ (بقره-۱۹۵) ( و خویشتن را به دست خویش به هلاکت میاندازید.) نقل شده است که این آیه درباره ی قومی نازل شد که بدون تدارکات جنگ در جهاد شرکت می‌کردند و در میدان جهاد سربار دیگران می‌شدند.
به عنوان مثال اگر در زمانی که احتمال بهمن زیاد است به کوهنوردی مبادرت بورزی؛ شجاع نیستی متهوری. اگر در رودخانه ای که احتمال غرق شدن در آن به دلیل وجود گرداب زیاد است و توسط افراد آشنا به فنون شنا تجربه شده است، شنا کنی شجاع نیستی؛ بلکه تهور به خرج داده‌ای. اگر در زمان اقدام به اینگونه اعمال به کام مرگ فرو روی به حکم عقل و شریعت، خودکشی کرده‌ای.
به طور کلی در تفاوت شجاعت و تهور می‌توان گفت:
شجاعت یعنی مصلحت اندیشی؛ اما تهور یعنی مصلحت را در نظر نگرفتن.
شجاعت یعنی کنترل نفس و کنترل خود؛ ولی تهوریعنی هوی وهوس.
شجاعت یعنی عقب نشینی به وقت ضرورت، تهور یعنی هجوم دائمی همراه با خسارت و ضرر.
شجاعت یعنی عقلانیت؛ ولی تهور یعنی حماقت.
بنابراین زدن به دل بیماری و بیاهمیت نسبت به هشدارهای پی در پی پزشکان و مسئولان مبنی بر بالا رفتن احتمال درگیر شدن با بیماری مسری هنگام مسافرت، در زمان کنونی، نه تنها نشانهی شجاعت و شایسته ی ستایش نیست، که تهور و نشانهی حماقت است. اگر در این عمل نسنجیده، جان را فدا کنی و به دیار باقی بشتابی، نه تنها به گناه انتحار مرتکب شده‌ای؛ بلکه در ریخته شدن خون هم‌میهن‌نان خود، سهیم هستی و گناه مشارکت در قتل تعداد نا مشخصی را که با بی‌توجهی تو به این بیماری دچار شده‌اند به گردن خواهی داشت.
