مصرف کالای فرهنگی

 

 

 

به طور کلی هر نوع کالا و محصول، در اشکال مختلف، چه به صورت مکتوب و یا غیر مکتوب که در عرصه‌های آموزشی، هنری، تفریحی، سرگرمی و مذهبی مورد استفاده قرار می‌گیرد را می‌توان «کالای فرهنگی» نامید.

در هر جامعه و در هر برهه‌ای از زمان دسته‌بندی‌های گوناگونی از این کالاها ارائه شده است. در عصر حاضر کالاهای فرهنگی را می‌توان به کالاهای فرهنگی مختلفی دسته بندی کرد؛ از جمله کالاهای فرهنگی مکتوب مثل روزنامه و کتاب که بیشتر با آن‌ها سر وکار داریم. همچنین برخی از کالاها که به واسطه‌ی ابزار چشم و گوش دریافت می‌شود مثل رادیو و تلویزیون که به کالاهای سمعی و بصری خانگی معروف هستند. تئاتر و سینما نیز از دیگر کالاهای فرهنگی محسوب می‌شوند.

امروزه با پیشرفت تکنولوژی، اینترنت نیز می‌تواند یک نوع کالای فرهنگی شبکه‌ای به‌حساب آید. کالاهای فرهنگی، ورزشی و سرگرمی مثل بازی‌های رایانه‌ای نیز نوع دیگری از کالاهای فرهنگی هستند.

در طول سالیان اخیر میزان گرایش، شیوه و روش ارائه‌ی این کالاها دچار تغییرات بسیار زیادی شده است. از طرفی نوع دیدگاه و نگرش، ارزش‌ها، سبک زندگی افراد مصرف کننده، می‌تواند مشخص کننده‌ی اولویت‌های کلی آن‌ها در رابطه‌ با مصرف انواع کالاهای فرهنگی باشد.

سن، نژاد، سطح تحصیلات و نوع درآمد نیز شاخص‌های تعیین کننده‌ی ذائقه‌ی افراد در مصرف این نوع کالاها هستند. افراد از طریق مصرف درست این نوع کالاها می‌توانند به بهبود سرمایه‌ی فرهنگی و کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی کمک نمایند.

از میان این کالاهای فرهنگی، میزان مصرف کالاهای فرهنگی مکتوب (روزنامه، کتاب و...) به عنوان یکی از مهم‌ترین کالای فرهنگی، وضعیت مطلوبی ندارد و در پژوهش‌ها، مدت زمان اختصاص داده شده به مطالعه‌ی این کالای فرهنگی، بسیار ضعیف اعلام گردیده است؛ عدم علاقه و عادت به مطالعه، بی نیاز دانستن خود از جویبار علم و دانش، کمبود زمان برای مطالعه و بالابودن قیمت کتاب می‌تواند از جمله مقوله‌های دخیل در پایین بودن سرانه‌ی مطالعه باشد.

اگرچه افراد بنا بر دلایل مذکور، تمایل کمتری به استفاده و خرید کتاب به شکل فیزیکی آن نشان داده‌اند اما فراهم شدن بسترهای نوین اطلاعاتی همچون اینترنت، موبایل و شبکه های اجتماعی، این امکان را به وجود آورده است تا مذاق افراد به سمت استفاده از فرمت‌های جدید این نوع کالاهای فرهنگی تغییر یابد. ورود کتاب صوتی و پادکست‌ها به دنیای امروزی یکی از فرمت‌هایی است که جایگاه ویژه‌ای میان مخاطبین یافته است. دسترس‌پذیری اطلاعات در هر مکان و زمان، خوانش سریع کتاب، کیفیت مناسب، قدرت انتخاب بالا، شخصی سازی در دریافت محصول نهایی، مقرون به صرفه و محیط زیست یار بودن، همگی از جمله مواردی است که باعث شده، مخاطب را به سمت شنیدن کتاب به جای خواندن ترغیب‌کند.

 از این رو، از آن جایی که مصرف کالاهای فرهنگی می‌تواند اثرات مثبت و سازنده‌ و یا بالعکس، اثرات منفی و بازدارنده‌ای در زندگی افراد در جامعه بر جای بگذارد و با توجه به این که استقبال مخاطبین از این دست کالاهای فرهنگی، می‌تواند به بالارفتن  سرانه‌ی مطالعه کمک نماید، لزوم برنامه‌ریزی در خصوص الگوی مصرف کالاهای فرهنگی به عنوان یکی از مسائل مهم فرهنگی باید مورد توجه برنامه‌ریزان فرهنگی کشور قرار گیرد.

همچنین باید در این زمینه تلاش شود تا کالاها چه از نظر محتوایی، چه فرهنگی و چه از نظر جذابیت‌های بصری، بومی و دینی سازی مورد توجه قرار گیرد.

علاوه بر این باید تدابیری اندیشیده شود تا از صورت فیزیکی و کاغذی کتاب نیز غفلت ورزیده نشود. «خانواده» نیز عاملی اساسی در گسترش و ترویج فرهنگ و استفاده از کالاهای فرهنگی محسوب می‌شود و والدین باید در نهادینه سازی فرهنگ کتاب‌خوانی در فرزندان از دوران کودکی کوشا باشند.

       

فاطمه فرهادیان

لینک مطلب در خبرگزاری حوزه

مشارکت مردم در امور سیاسی

 

 

شهید مطهری در مقدمه‌ی کتاب داستان راستان چنین بیان می‌کند:"صلاح و فساد طبقات اجتماع در یکدیگر تأثیر دارد، ممکن نیست که دیواری‏ بین طبقات کشیده شود و طبقه‌ای از سرایت فساد یا صلاح طبقه دیگر مصون یا بی‌بهره بماند، ولی معمولا فساد از خواص شروع می‌شود و به عوام سرایت می‌کند، و صلاح بر عکس از عوام و تنبه و بیداری آنها آغاز می‏شود و اجبارا خواص را به صلاح می آورد. روی همین اصل است که می‌بینیم امیرالمؤمنین علی‌-علیه‌السلام- در تعلیمات عالیه‌ی خود، بعد از آنکه مردم را به دو طبقه‌ی عامه و خاصه تقسیم می‏کند، نسبت به صلاح و به راه آمدن خاصه اظهار یأس و نومیدی می‌کند، و تنها عامه‌ی مردم را مورد توجه قرار می‌دهد. در دستور حکومتی که به نام مالک اشتر نخعی، مرقوم داشته می‏نویسد"همانا استوانه‌ی دین و نقطه‌ی مرکزی مسلمین و مایه‌ی پیروزی بر دشمن، عامه می‌باشد، پس توجه تو همواره به این طبقه معطوف باشد ".

با توجه به آنچه گفته شد افرادی که خواهان اصلاح جامعه‌اند و می‌خواهند کشور را از رکود و فقر و پسرفت نجات دهند، ابتدا باید از خود شروع کنند.

اولین مرحله‌ی اصلاح خود در این است که افراد مسئولیت‌پذیر و وظیفه‌شناس باشند؛ به این صورت که بی‌تفاوت نبوده و در امور انتخاباتی شرکت‌ نمایند و برای انتخاب فرد اصلح  تحقیق و تفحص کرده و از هیچ تلاشی دریغ نورزند.

اگر همه‌ی افراد عامه‌ی یک جامعه خود را مسئول بدانند و برای بالا بردن بصیرت روز افزون  خود تلاشی بی‌وقفه داشته باشند، این حس مسئولیت در تمام طبقات جامعه پر رنگ خواهد شد و حتی مسئولان را نیز نسبت به انجام دادن وظیفه‌شان ترغیب می‌کنند. لذا انسان مومن باید نسبت به سرنوشت مردم وکشور خود حساس و بصیر باشد و بی اعتنایی را کنار بگذارد.

دیگر اینکه انسان مومن برای اصلاح نفس، باید اهل نصرت حق باشد و از سکوت در برابر باطل به شدت بپرهیزد.

انسان عاقل به صورت غریزی می تواند حق و باطل را از یکدیگر تفکیک کند و اگر این امر برایش دشوار بود می‌تواند با مراجعه به کتاب و سنت این دو را از هم تشخیص دهد.

همچنین از یاری رساندن به حق از هیچ چیز و هیچ حزب وگروهی نترسد و شجاع باشد تا بتواند با تبعیض مبارزه کند و اخلاق حسنه را در وجود خود پرورش داده و تقویت نماید.

دومین نکته‌ای که باید برای رسیدن جامعه به سعادت مدنظر قرار داد و به آن توجه کرد، دور اندیشی است.

انسان مؤمن باید قبل از انجام کارها آنها را مورد تحلیل قرار دهد و همه‌ی جوانب و زوایای مختلف و پیامدهای فردی و اجتماعی را در نظر بگیرد تا بتواند تصمیمی درست بگیرد.

امام علی علیه السلام می‌فرماید:" مَن تَورَّطَ فی الاُمورِ غَیرَ ناظِرٍ فی العَواقِبِ فَقد تَعرَّضَ لمَدْرَجاتِ النَّوائبِ" .

هر کس دست به کاری زند، بی‌آنکه در عواقب آن بیندیشد ، خود را در معرض انواع گرفتاریها اندازد.

انسان در امور سیاسی برای انتخاب فرد مصلح باید دارای حزم و دوراندیشی باشد و همواره این امر را مدنظر قرار دهد که انتخاب کدام فرد به صلاح جامعه و مردم است و کشور را به پرتگاه نمی‌برد.

سومین و مهمترین راهکار اصلاح جامعه، اصلاح فرهنگ سیاسی کشور است. فرهنگ سیاسی مجموعه ای از باورها، اندیشه‌ها و ارزش‌های سیاسی حاکم بر یک کشور است. مشارکت مردم در امور سیاسی کشور نشان دهنده‌ی قوت یا ضعف فرهنگ سیاسی آن جامعه است، بسته به اینکه مردم خود را در امور سیاسی دخیل بدانند یا بیگانه، میزان فرهنگ سیاسی یک جامعه محک می خورد.

فرهنگ سیاسی حاکم بر کشور آنچنان اهمیت دارد که یکی از سلاح های دشمن برای ضربه وارد کردن بر آن جامعه تضعیف فرهنگ سیاسی آن کشور است، به گونه‌ای که مردم را به انزوا کشانند تا خود را از حکومت جدا بدانند.

رهبر انقلاب اسلامی در اصلاح فرهنگ سیاسی جامعه بسیار تاکید کرده‌اند. ایشان فرهنگ سیاسی را به دو گروه مثبت و منفی تقسیم می‌نمایند.

آزادی، عدالت خواهی، اخلاق حسنه‌ی زمامداران، استقلال، مسئولیت پذیری و.... از ویژگیهای فرهنگ سیاسی مطلوب و قدرت‌طلبی و اشراف‌گرایی، فساد، مادی‌گرایی، دور شدن از فضایل انسانی و جدایی دین از سیاست را از ویژگیهای فرهنگ سیاسی منفی برشمرده اند.

از آنجایی که رفتار زمامداران حکومتی و تمام اقشار مردم، گروهها و حزبها از فرهنگ سیاسی حاکم بر جامعه متأثر می‌شود، لذا اصلاح این فرهنگ بسیار با اهمیت است و باید زمامداران حکومتی به این مهم بپردازند.

همچنین مردم باید به این بینش برسند که زمامداران حکومتی از طبقات اشرافی و تجمل‌گرا نباشند.

همینطور باید ارزش ها و ضد ارزش ها در جامعه شناخته شوند تا وارونگی ارزشها اتفاق نیفتد به طوری که ضد ارزشها ارزش تلقی شوند و ارزشهای اخلاقی ضد ارزش.

وقتی در جامعه دروغ، تهمت، بدزبانی و تمام ویژگی‌های فرهنگ سیاسی منفی زشت ترین عمل قلمداد شود و راستگویی، عدالت و دوری از تجمل گرایی و اخلاق حسنه زیباترین اعمال شناخته شود افکار عمومی یک اجتماع بر مبانی اسلامی شکل می گیرد و با گذشت زمان این افکار عمومی باعث شکل‌گیری فرهنگ سیاسی مثبت حاکم بر کشور می‌شود؛ در نتیجه کشور به سوی جامعه‌ای آرمانی جریان می‌یابد.

در پایان اینکه مردم نباید خود را از حکومت جدا بدانند و در انتخابات حضور حداکثری داشته تا حربه های دشمن مفید واقع نشود و دشمنان از تفرقه میان مردم مایوس و ناامید شوند.

      

خدیجه رهنما

لینک مطلب در خبرگزاری حوزه

راه های رسیدن به آرامش درونی

 

آرامش، گوهری نایاب است که دست‌یابی به آن یکی از خواسته‌های همیشگی بشر بوده است و نقش بسیار مهمی در سعادت و سلامت روحی شخص و اجتماع دارد؛ تا جایی که انسان در طول تاریخ برای کسب آن رنج‌های بسیاری را به جانِ دل پذیرفته است.

آرامش در لغت به معنی حالتی نفسانی همراه با آسودگی، ثبات و سکون است. انسان دارای آرامش در برابر رویدادهای مختلف زندگی و شرایط سخت، متزلزل نمی‌شود و می‌تواند با خونسردی در فضایی آرام با مشکلات روبه‌رو شده و به دور از تنش، تصمیمات مناسب و درستی بگیرد.

ایمان یکی از راه‌هایی است که انسان می‌تواند در سایه‌ی آن آرامش روانی را تجربه کند.

خداوند در قرآن کریم در این رابطه می‌فرماید:

{هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَةَ فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدَادُوا إِیمَانًا مَعَ إِیمَانِهِمْ... ْ. فتح /۴

اوست خدایی که سکینه و وقار بر دل‌های مؤمنان آورد تا بر یقین و ایمان‌شان بیفزاید، ....}

خداوند در این آیه ایمان را ثمره‌ی آرامش  معرفی می‌نماید. بنابراین آرامش ارمغانی است که در سایه‌ی ایمان نصیب مؤمنان می‌گردد.

کسی که بر قلب او نور ایمان نتابیده در کشاکش این دنیا همواره با اندیشه‌ها و افکار موهوم و نگرانی‌های کوچک و بزرگ دست و پنجه نرم می‌کند. چنین انسانی دویدن و هرگز  نرسیدن را تجربه می‌کند و اگر چه او به دنبال آرامش است اما چیزی عایدش نمی‌شود.

برخلاف انسان مؤمن که به واسطه‌ی ایمانش هیچ‌ وقت سردرگم نیست و همیشه در یک آرامش روحی به سر می‌برد و به نتیجه و هدفش می‌رسد و تنها خشنودی و رضای حق‌تعالی برای او اهمیت دارد نه خشنودی خلق.

قرآن یکی دیگر از عوامل آرامش را ذکر(یاد خدا) معرفی کرده است. چنان‌چه می‌فرماید:

{الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ.   رعد/۲۸

آن‌ها که به خدا ایمان آورده و دل‌هاشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه باشید که تنها یاد خدا آرام‌بخش دل‌هاست. }

ذکر خداوند دارای مراتبی است: مرتبه‌ی اول ذکر زبانی، که عده‌ای تنها با زبان خدا را یاد می­کنند و فقط به بیان اذکار می‌پردازند که این مرتبه سهم کوچکی از آرامش را برای صاحبش به همراه دارد، مرتبه‌ی دوم ذکر قلبی‌ست که انسان همواره خدا را در قلب خویش فراموش نمی‌کند و مرتبه‌ی سوم ذکر عملی‌ست بدین معنا که یاد خدا در گفتار، رفتار و کردار مؤمن متجلی می‌شود و بالاترین مرتبه‌ی ذکر خدا همین مرتبه است.

توبه و بازگشت از گناه و حرکت به سوی خدا نیز یکی دیگر از عوامل آرامش است آن‌جا که خداوند در قرآن کریم می‌فرماید:

{قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَیٰ أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ ۚ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا ۚ إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ.   زمر/۵۳

بگو ای بندگان من که بر خویشتن زیاده‌­روی روا داشته‌اید از رحمت‌ خدا نومید نشوید در حقیقت ‌خدا همه‌ی گناهان را می‌آمرزد که او خود آمرزنده‌ی مهربان است. }

توبه برای انسان خطاکار تأثیرات فراوانی دارد، یکی از مهم‌ترین آن‌ها برای شخص توبه‌کننده رسیدن به آرامش و اطمینان روحی و روانی است. وقتی انسان مرتکب گناه می‌شود روح او دچار بحران می‌گردد که با توبه می‌تواند این بحران روحی را به آرامش و سکون خاطر بدل کند.

خاصیّت توبه بازگشت به خداوند است وموجب تخلیّه‌ی روان از فشار گناه می‌شود وحالت پاکی وطهارت نخستین را به انسان بازمی‌گرداند. به همین دلیل بعد از توبه احساس آرامشی عمیق وجود انسان را فرا می‌گیرد، و به واسطه‌ی این  آرامش توفیقات گوناگونی نیز نصیب انسان خواهد شد.

از جمع بندی آیات مورد بحث می‌توان نتیجه گرفت که: آرامش واطمینان قلوب و نفوس، تنها با داشتن ایمان و یاد خداوند حاصل می‌گردد و غفلت و گناه از مهم‌ترین عوامل برهم زننده‌ی آرامش‌اند. انسانِ غافل خود، هدف و جهت را گم می‌کند و انسان بی‌هدف در وادی سرگردانی قدم می‌زند و سر از گرداب تشویش و نگرانی و اضطراب درمی‌آورد. گناه نیز جز از غافل سر نمی‌زند و دوای هر دو درد، همانا یاد خداست.

   

زهرا اسحاقیان

لینک مطلب در خبرگزاری حوزه

 

اتلاف وقت در فضای مجازی، مدیریت و راه‌کارها

 

 

 

یکی از نعمت‌های بسیار باارزش که خدا به انسان داده، نعمت وقت است که مانند سایر نعمت‌ها دارای محدودیت بوده و به زودی از دست می‌رود و ارزش و اهمیت آن زمانی بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم طبق روایت‌های نقل شده از ائمه علیهم‌السلام، از اولین چیزهایی که روز قیامت مورد بازخواست قرار می‌گیرد، وقت و زمان است. لذا از دست دادن بیهوده‌ی آن خسرانی ابدی را به دنبال دارد.

ما انسان‌ها بیشتر اوقات، متوجه‌ی گذشت زمان نیستیم؛ به ویژه وقتی که وارد فضای مجازی می‌شویم.

وقت، از جمله چیزهایی است که هر لحظه‌ی آن مربوط به زمان خودش است، هرگز جبران نمی‌شود و به عقب برنمی‌گردد؛ همچون یخی که وقتی آب شود، آن را به‌طور کامل از دست داده‌ایم.

وقت، از جمله چیزهایی است که هر لحظه‌ی آن مربوط به زمان خودش است، هرگز جبران نمی‌شود و به عقب برنمی‌گردد؛ همچون یخی که وقتی آب شود، آن را به‌طور کامل از دست داده‌ایم.

بسیار اتفاق می‌افتد که زمان، بیهوده از بین می‌رود؛ مانند دورهمی‌هایی که تنها برای تفنن و سرگرمی است و نتیجه‌ای مثبت از آن به دست نمی‌آید.

فضای مجازی نیز که از نعمت‌های امروزی و بسیار جذاب است بیشتر اوقات باعث از دست‌رفتن بیهوده‌ی زمان می‌شود. امروزه از کودک خردسال تا سالخورده‌ی ۹۰ ساله هر یک به‌گونه‌ای با این فضا درگیر هستند. این روزها به دلیل شرایط کشور، جهان و وجود ویروس کوؤید ۱۹، متاسفانه کودکان و نوجوانان بیش از پیش از آن استفاده می‌کنند و وقتی به خود می‌آیند که ساعت‌ها در این فضا مشغول بوده‌اند.

در این میان می‌توان گفت تقریبا همه‌ی ما در فضای مجازی از گوهر زمان غافلیم. با وب‌گردی، روم‌گردی، چت‌های طولانی و بی‌حاصل، دیدن‌کلیپ و تصویر مفید و غیرمفید و بحث‌های بی‌نتیجه در این فضا به راحتی زمانی را که قیمتی و غیرقابل برگشت است، از دست می‌دهیم.

غفلت از آسیب‌های حضور بیش از حد و بدون ضرورت در فضای مجازی، تاثیرات مخرب مادی و معنوی بسیاری را به دنبال دارد؛ تاثیرات مادی مانند آسیب‌دیدن انگشتان، صدمه دیدن مهره‌های گردن و کمر، ضعف بینایی و شنوایی (به‌سیله‌ی گوش دادن بیش‌ازاندازه به صوت به وسیله‌ی هدفون و هندزفری و...) و آسیب‌های مخرب معنوی  همچون؛ سست شدن اعتقاد به دلیل شبهات بی‌پاسخ، از دست دادن فضیلت زمان نماز اول وقت، رسیدگی به خانواده، محبت کردن به اطرافیان، خواندن دعا و زیارت و نیز کمک به بندگان خدا و ...

با توجه به آسیب‌های ذکر شده به دلیل حضور زیاد و غیرضروری در این فضا به‌جاست که برنامه‌ای مناسب را برای حضور در آن تنظیم کنیم. مدیریت فضای مجازی از ضرورت‌های اجتاب‌ناپذیر در این فضاست؛ بنابراین در این زمینه می‌توان از راهکارهای زیر بهره برد:

۱. گوشی یا ساعت را روی هشدار قرار دهیم؛ البته اگر ساعت باشد بهتر است چرا که آن را دور از خود می‌گذاریم.

۲. بسته به نیاز و ضرورت، ساعت یا ساعت‌هایی از روز و در صورت لزوم حتی یک روز در میان وارد این فضا شویم.

۳. بعد از مثلا ۱۵ دقیقه کانال‌گردی در تلگرام و مانند آن و چت با دوستان، با صدای زنگ باید از آن بیرون بیاییم.

۴. در تنظیمات اینستاگرام زمانی را مشخص کنیم. به عنوان نمونه آن را روی ۳۰ دقیقه تنظیم کنیم و با هشدار آن، بلافاصله از آن فضا خارج شویم.

۵. هرگاه ضرورت داشته باشد مودم یا اینترنت گوشی را روشن کنیم.

۶. گوشی را با خود به اتاق خواب نبریم.

۷. کودک یا نوجوان را توجیه کنیم که چرا نباید همه‌ی وقت خود را روی بازی‌های اینترنتی و غیر آن بگذارد.

۸. او را متقاعد کنیم مثلاً چهار نیم‌ساعت را در روز به بازی و چت با دوستان قرار دهد و بقیه‌ی زمان خود را به امور زندگی‌اش بپردازد.

۹. روی گوشی کودک خود نرم‌افزار مسدودکننده یا نظارتی نصب کنیم.

با توجه به دانستن اهمیت و ارزش بسیار زیاد وقت، بیشتر از قبل، به مفهوم آیه‌ی «ان الانسان لفی خسر» (عصر/۲) «همانا انسان در زیان است» و نیز اهمیت این کلام نورانی امام حسین علیه السلام که می‌فرمایند: «زیان‌کار کسی است که لحظه‌لحظه‌ی عمرش را از دست بدهد» پی‌می‌بریم.

بنابراین اگر باور کنیم نعمت زمان بسیار محدود و بی‌بازگشت است، در فضای مجازی و در تمام لحظات زندگی حقیقی، آن را مدیریت و از آن استفاده‌ی بهینه خواهیم کرد. ان‌شاءالله.

      

رضوان پی‌سپار

لینک مطلب در خبرگزاری حوزه

عوامل آرامش خانواده در سبک زندگی حضرت علی

 

در جامعه‌ی امروزی یکی از معضلات و مشکلات مهمی که با آن روبرو هستیم، فقدان آرامش و عدم روابط مستحکم در خانواده است؛ که می‌توان با الگو گرفتن از سبک زندگی حضرت علی(علیه‌السلام) و همسر بزرگوارشان حضرت زهرا (سلام ­الله­ علیها) این آرامش از دست رفته را به خانواده بازگرداند.

شناخت سبک زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه زهرا(س) در تأمین آرامش خانوادگی از آن جهت اهمیت دارد که این خانواده در زمان نزول قرآن، زیر نظر رسول خدا (صلی­ الله­ علیه­ و آله­ و سلم) و بر مبنای ساده زیستی شکل گرفت.

براستی! چه عواملی در تأمین آرامش روانی اعضای خانواده در سبک زندگی حضرت علی (ع) و همسر ایشان مؤثر بوده است؟

خداوند در قرآن کریم نقش و وظیفه‌ی هر یک از همسران را در تأمین آرامش خانواده چنین بیان می‌فرماید:

«وَمِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمْ مِنْ أَنفُسِکمْ أَزْوَاجا لِتسْکنُوا إِلَیهَا وَجَعَلَ بَینَکمْ مَوَدَّهً وَرَحْمَةً… و از نشانه‌های او این است که برای شما از جنس خودتان هم‌سرانی آفرید که در کنار آن‌ها آرامش یابید و با هم انس گیرید و میان شما رأفت و مهربانی برقرار فرمود.» (روم: 21)

طبق این آیه خداوند مهمترین عامل برای ایجاد آرامش در خانواده را مودّت (عشق) و رحمت (مهربانی) معرفی می‌نماید.

روابط خانوادگی حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) برای تأمین آرامش در خانواده بر اساس مودّت، محبت و احترام به یکدیگر نهادینه شده بود. این محبت و احترام متقابل در نحوه‌ی صدا زدن یک‌دیگر، خوش‌رویی، ابراز محبت، گوش دادن به سخنان هم‌دیگر، سپاس‌گزاری و خودداری از سرزنش نمود پیدا می‌کرد.

با اصلاح نگرش و رفتار زوجین نسبت به تشکیل خانواده و الگوگیری از سیره‌ی این بزرگ‌واران می توان به تحکیم بنیان خانواده در جامعه‌ی اسلامی و کاهش آمار طلاق امیدوار بود.

از جمله عوامل مؤثر در جهت تأمین آرامش روانی در این خانواده‌ی الهی دارا بودن روحیه‌ی تعبّد و بندگی است.

قرآن کریم آرامش دل را در نام و یاد خداوند متعال قرار داده است و می‌فرماید:  «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ». (آگاه باشید، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد) (رعد: 28).

روحیه‌ی تعبد و بندگی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س)، چنان آرامشی در خانواده برقرار کرده بود که در برابر سختی ها و ناملایمات روزگار هیچ‌گونه اضطراب و تشویشی نداشتند.

با دقت و تأمل در سبک زندگی این‌دو بزرگوار بازتاب این آرامش درونی را در مواجهه‌ی اعضای خانواده با سختی‌های جهاد، غصب ولایت و فدک بعد از شهادت حضرت فاطمه (س)، حماسه‌ی عاشورا و اسارت اهل بیت(علیهم ­السلام) می‌توان مشاهده کرد.

بنابراین می‌توان گفت: اولین و اساسی‌ترین گام زن و شوهر جهت تأمین آرامش روانی در خانواده، ایجاد فضایی معنوی و ارتباط دائم با پروردگار است تا قلب آنها با ذکر خدا آرامش یافته، در برابر سختی ها و ناملایمات صبور و در تصمیم گیری‌ها دچار اضطراب نشوند.

***

یکی دیگر از عوامل مؤثر در زندگی مشترک حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه (س) برای تأمین آرامش روانی در خانواده، حفظ احترام و توجه به همسر است.

در روزهای گذشته در میان خبرهای منتشر شده، مطلبی از آیت الله علم الهدی امام جمعه مشهد، درباره رابطه «زن و شوهر» انتشار یافت که بازتاب فراوان داشت و به دور از انصاف مورد نقد و هجوهای بسیار قرار گرفت.

ایشان در این سخنان گفته است: «فرهنگ زندگی خانوادگی امام علی(ع) به صورتی بود که ورودشان را با سلام اعلام می‌کردند و زمانی که صدای مولا بلند می‌شد حضرت زهرا(س) بلافاصله با صورتی خندان به استقبال ایشان می‌رفتند.و در بین ما شیعیان این فرهنگ حاکم بود. ولی متاسفانه با تأثیر فرهنگ غرب زن و همسر در خانه همدیگر را با اسم کوچک صدا می‌زنند، در لایه اول زندگی که صمیمیت بین زن و شوهر حاکم است اگر همدیگر را با اسم کوچک صدا بزنند مانعی ندارد، اما در لایه دوم که لایه ظاهری زندگی است باید حرمت زن و شوهر حفظ شود.»

نکته اصلی در اینجا، آن است که متأسفانه آنچه ایشان گفته، با آنچه مورد بازتاب قرار گرفته، بسیار متفاوت است.

حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه (س) به پیروی از رسول خدا(ص) همواره در گفتار و کردار با احترام خاصی با یکدیگر مواجه می‌شدند؛ چنان‌چه در حدیث شریف کساء، نحوه‌ی صدا زدن آن‌ها بیان شده است.

احترام بین زن و شوهر باید متقابل باشد. به کار بردن نام‌ها و القاب نیکو و زیبا باعث افزایش اعتماد به نفس و محبت بین آن‌ها به ویژه فرزندان می‌شود. برخی از اختلافات خانوادگی ناشی از تحقیر و توهین یکدیگر با استفاده از اسامی زشت، نسبت‌های ناروا و یا تمسخر نام و شغل و فامیل همدیگر یا کوچک دانستن یکدیگر است.

طبق آنچه گفته شد، برای ایجاد آرامش روانی و تحکیم بنیان خانواده در جامعه‌ی امروزی بر اساس سیره‌ی عملی حضرت علی (ع) و بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه (س)، بیش از آن‌که در زندگی به مادیات توجه شود باید به معنویات رنگ و بوی تازه‌ای داد.

امید آن‌که از سبک زندگی آن دو بزرگوار الگو گرفته و به صورت عملی آن را به مرحله‌ی اجرا درآوریم تا به آرامش روانی در خانواده دست یابیم. زیرا روش‌هایی که حضرات معصومین برای استقرار آرامش در زندگی مشترک‌شان به کار بردند، برای ما نیز دست یافتنی و اجرایی است و هر زن و شوهری می‌توانند با عمل کردن به آن در مسیر زندگی آن‌ها گام بردارند.

 

 

 زهرا اسحاقیان

لینک مطلب در ندای اصفهان