ترویج فرهنگ خودخواهی، رسمی غلط در خانواده

 

ترویج فرهنگ خودخواهی، رسمی غلط در خانواده

در دوران مدرنیته تفکرات متعدد فلسفی ترویج پیدا کرد و خانواده نیز از این نوع تفکرات در امان نماند.

از جمله تفکراتی که در غرب و به بهانه ی مدرنیته رواج پیدا کرد بحث فردگرایی بود.

فردگرایی خواه ناخواه، تربیت فرزندان را تحت تاثیر قرار داد و از تربیت دینی و سنتی دور ساخت.

یکی از اموری که در تربیت دینی به آن توجه می شود بحث دیگرخواهی است بدین معنا که انسان فقط به فکر خودش نباشد و دیگران را نیز مورد توجه قرار دهد حتی این دیدگاه تا جایی پیش می رود که تقدم دیگران بر خود و ایثار نیز مطلوبیت پیدا می کند.

 اما با رواج تفکر فردگرایی، خودخواهی مجاز شد و گویا توجه به فرزند و تن دادن به تمام خواسته های درست و غلط او به نوعی مهربانی و محبت تلقی گردد.

شاید ترویج این تفکر را در رفتار مادران بسیار دیده باشیم. مادرانی که با ظرف غذا در دست به دنبال بچه ها می دوند و همیشه با یک جمله که احتمالا برای شما ما هم آشناست، فرزند خود را ترغیب به خوردن غذا می کنند و آن جمله این است: این یک لقمه یا یک قاشق غذا را بخور و گرنه فلان بچه می خورد. کودک نیز به محض شنیدن این جمله حتی اگر سیر هم باشد سریعا غذا را می خورد چرا که حس خودخواهی و حسادت او توسط مادر تحریک شده است.

این یک مثال بسیار ساده برای تفهیمِ ترویج فرهنگ خودخواهی و فردگرایی در خانواده است که متاسفانه خانواده های ما از همان ابتدای تولد کودک خواسته و یا ناخواسته آن را رواج می دهند.

البته این تفکر خودمحور بودن نه تنها کودکان را خودخواه تر بار آورده بلکه بر خود والدین نیز اثر گذاشته تا جایی که امروزه برخی از والدین به بهانه ی اینکه اگر خودت را دوست نداشته باشی نمی توانی دیگران را دوست بداری تمام توجه خویش را معطوف به خواسته های خود می کنند و کمتر به وظایف خویش در برابر فرزند عمل می نمایند.

مهمانی های مجردی که بین زنان و مردان متاهل به شکل افراطی باب شده می تواند نمونه ی خوبی برای اثبات این مساله باشد.

نمونه ی عینی دیگر آن این است که والدین برای فرزندان تبلت و موبایل خریده و از این طریق آنها را سرگرم می نمایند تا بچه بدون نق زدن مشغول بازی گردد و والدین نیز  به کارهای شخصی خود بپردازند.

تربیت هایی با مبنای محبت های افراطی در خانواده های امروزی به همان میزان خطر دارد که تربیت های متحکمانه و آمرانه در خانواده های گذشته داشت.

بنابراین پرهیز از افراط و تفریط شاید بهترین راه برون رفت از این معضل می باشد. خانواده ها باید تمرین تعادل کنند و توجه بیش از حد به خود و یا فرزند را کنار گذاشته و از آن طرف از بی توجهی به خود و یا فرزند نیز اجتناب نمایند.

زهرا ابراهیمی

لینک مطلب در خبرگزاری حوزه

 

راهکاری برای بهبود روابط والدین و فرزندان

 

 

راهکاری برای بهبود روابط والدین و فرزندان

خانواده در نگاه اسلام همچون درختی است که چنانچه به آن رسیدگی گردد،   جامعه نیز قادر خواهد بود از ثمرات و میوه های با برکت آن بهره گیرد.

از مهمترین اموری که یک خانواده همواره با آن درگیر است بحث ارتباط والدین با فرزندان و بالعکس رابطه ی فرزندان با والدین است.

متاسفانه امروزه حتی در برخی از خانواده ها شاهد بحران عظیمی در امر این ارتباط گیری هستیم؛ به گونه ای که هم پدر و مادرها از نحوه ی این ارتباط ها ناراضی اند و هم فرزندان دچار آسیب های فراوانی شده اند.

 بغرنج بودن این موضوع در جایی که والدین تقیدات مذهبی داشته باشند اما فرزندان حاضر به تبعیت از منش والدین نباشند،  بیشتر احساس می گردد.

به نظر می رسد تفاوت در ارزش هایی که والدین بدان ها پایبند هستند در مقایسه با ارزش هایی که برای فرزندان اهمیت دارد، عامل نامطلوب بودن این روابط گشته است.

بریدگی و گسستگی روابط بین والدین و فرزندان و بالعکس، زمانی اتفاق می افتد که هماهنگی و انسجام فکری و نظری و همچنین گفتاری و رفتاری بین آنها وجود نداشته باشد.

در واقع می توان گفت راه حل اساسی برای بالابردن کیفیت روابط، ایجاد هماهنگی بین افکار و رفتار والدین و فرزندان است؛ اما آیا حقیقتا این امر شدنی است؟ و آیا ما قادر خواهیم بودن چنین هماهنگی و انسجامی را بین افکار و رفتار خود با فرزندانمان ایجاد نماییم؟

برخی از افراد معتقدند که دوران زندگی ما کاملا متفاوت با دوران زندگی فرزندان ماست و بین ما و فرزندانمان از حیث شرایط و ویژگی های فرهنگی و اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و ... فرسنگها فاصله است.

آنها بر این باورند که گذشته منسوخ شده و شرایط جدید اقتضائات خاص خودش را دارد و ما چاره ای نداریم جز اینکه به همین اقتضائات موجود تن دهیم و در برابرش تسلیم گردیم.

این گروه معتقدند تنها راه برون رفت از تشویش ها و اضطراب ها و تنها راه بهبود روابط بین والدین و فرزندان پذیرش شرایط زمان و سازش با محیط است و انسان توان تغییر رفتار خود و فرزندانش را ندارد.

اما در نگاه آموزه های اسلام رفتارهای انسان تحت تاثیر عوامل گوناگونی قرار می گیرد و ما از طریق شناخت آن عوامل و همت برای اصلاح قادر خواهیم بود به تغییرات اساسی در رفتارها دست یابیم.

متاسفانه افرادی که قائل به پذیرش جبر زمانه هستند به نوعی بی ارادگی را تجویز می کنند و همین مساله باعث می شود که والدین نسبت به رفتارهای فرزندان سهل انگار بوده و عموما با جملاتی همچون جوان است دیگر و یا چاره ای نداریم،  از زیر بار مسئولیت خویش شانه خالی کنند.

بنابراین از مهمترین عواملی که می توان در جهت اصلاح و بهبود روابط والدین و فرزندان از آن مدد گرفت باور داشتن تغییر و بکارگیری اراده است.

پدر و مادر همواره و تا آخرین لحظه ای که جان در بدن دارند در برابر فرزندان خویش مسئولیت دارند و نباید با بهانه های واهی همچون جبر زمانه، تسلیم گردند بلکه باید تمام همت و تلاش خویش را بکار گیرند تا گام های  فرزندانشان را در مسیر صحیح ثابت گردانند.

خداوند متعال در قرآن کسی  که با اراده ی خویش قدم در راه اصلاح بردارد را ستوده است آنجا که می فرماید: ﴿ وَمَنْ أَرَادَ الآخِرَةَ وَسَعَی لَهَا سَعْیَهَا وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولَئِکَ کَانَ سَعْیُهُم مَّشْکُورًا: و آن کس که سرای آخرت را طلبد، و برای آن سعی و کوشش کند، در حالی که ایمان داشته باشد، سعی و تلاش او (از سوی خدا) پاداش داده خواهد شد﴾ (الإسراء/ ۱۹).

زهرا ابراهیمی

لینک مطلب در خبرگزاری حوزه

 

نظرسنجی والدین در برنامه ریزی اوقات فراغت خانواده

 

نظرسنجی والدین در برنامه ریزی اوقات فراغت خانواده

شاید شما هم در تعطیلات نوروز یا ایام قرنطینه و از منزل بیرون نرفتن، با این سوال مواجه شوید که چگونه برای اوقات خود و فرزندم برنامه ریزی کنم؟ در ادامه چند نکته را بیان خواهیم کرد.

فراغت به معناهای متفاوتی چون، جدایی از چیزی یا کاری، پایان یافتن کاری، دست کشیدن از کار، فراغ از کار و اوقات بیکاری به کار رفته است. اما گروهی دیگر بر این باورند که اوقات فراغت به معنای آزادی از تمام الزامات اخلاقی و بی مسئولیتی است.

اسلام با این دیدگاه مخالف بوده و اوقات فراغت را با بیهودگی، بی هدفی و روزمرگی همراه نمی داند؛ بلکه در نگاه اسلام، فراغت فرصتی دوباره برای بازیابی نیروها و استعدادهای تحلیل رفته در جهت ادامه کار و تلاش مجدد است؛ چرا که تا هنگامی که انسان دارای عقل و اختیار است دارای مسئولیت خواهد بود و تا وقتی که مسئولیتی برای او تعریف می شود، بیهودگی، بی هدفی و روزمرگی معنا ندارد.

بهره گیری مطلوب و صحیح از اوقات فراغت یکی از مؤلفه های استحکام بنیان خانواده و زندگی انسان است. از جمله نیازهایی که در یک خانواده وجود دارد نیازی است که هر یک از اعضاء به یکدیگر دارند،  نیاز با هم بودن و کنار هم بودن؛ اگرچه این نیاز بسیار ساده است اما اگر به موقع تأمین نشود موجب بروز اختلالات روحی و روانی و حتی مختل شدن تعاملات اجتماعی می گردد. گذراندن اوقات فراغت اعضای خانواده در کنار یکدیگر، تأثیرات مثبت روحی و روانی برای آن ها داشته و منجر به کاهش اختلالات روحی و روانی نیز می گردد.

اهمیت اوقات فراغت و تأثیر آن تا جایی است که حتی امام سجاد(ع) نیز در دعاهای خویش از خداوند درخواست اوقات فراغتی توأم با شادی، راحتی و عدم گناه را می نمودند.

گاه ممکن است در مفهوم اوقات فراغت چنین پنداشته شود که اوقات فراغت به معنای بطالت، خوش گذرانی و یا از زیر بار مسئولیت فرار کردن است؛ اما در واقع اینگونه نیست، آنچه که در این میان مهم است کمیت و کیفیت استفاده از اوقات فراغت است. اگر انسان از اوقات فراغت خود به نحو مطلوب و صحیح استفاده کند و منطبق بر دستورات اسلام با تعیین هدف و برنامه ریزی برای رسیدن به هدف تلاش نماید، این مساله سبب ایجاد روحیه و نشاط و انرژی از دست رفته گردیده و هم افزایی، تعاون و همکاری را افزایش می دهد.

از آنجایی که اوقات فراغت نقش اساسی در تحکیم کانون خانواده دارد و با توجه به تفاوتی که در خواسته ها و علاقه‌مندی های نسل ها وجود دارد، لذا نظرسنجی والدین از اعضای خانواده در مورد چگونگی گذراندن اوقات فراغت و اتخاذ تصمیمات سازنده در جهت بالا بردن روحیه افراد و جلوگیری از روزمرگی اعضای خانواده بسیار حائز اهمیت است.

با توجه به اینکه نوجوانان و جوانان امروزی بسیار تنوع طلب می باشند، والدین می توانند از طریق هم اندیشی و اتخاذ تصمیم سازنده برای چگونه سپری کردن اوقات فراغت یک برنامه اساسی بر اساس نظرات و تمایلات منطقی فرزندان تنظیم نموده و بر اساس آن عمل نمایند. این امر منجر به هم اندیشی بیشتر اعضای خانواده با یکدیگر شده و لذا فرزندان نیز بیشتر ترغیب می گردند که با پدر و مادر همراهی و هم افزایی داشته باشند.

خدیجه محمدجانی

لینک مطلب در ندای اصفهان

نقش کرونا در ایجاد سبک زندگی معاد محور

 

 

نقش کرونا در ایجاد سبک زندگی معاد محور

سالهاست که وقتی به پایان زمستان و آغاز فصل بهار نزدیک می­ شویم؛ با دیدن شکوفه ­های زیبای درختان و جوانه زدن برگهای سبزی که نشان از برخاستن گیاهان از خواب زمستانی دارد؛ این روایت پیامبر(صلی الله علیه و واله و سلم) در ذهنم تداعی می ­شود که فرمودند:

«اذا رایتم الربیع فاکثروا ذکر النشور» (هر وقت بهار را دیدید بسیار از قیامت یاد کنید».(مفاتیح الغیب، از فخرالدین رازی، جلد ‏۱۷، ص: ۱۹۴)

لکن چیزی که در هیاهوی شب عید بین افراد جامعه مشاهده می­ کردم، تداعی کننده همه چیز بود، جز یاد آخرت و جهان پس از مرگ. همه در حال تدارک بودند برای برپایی جشن. جشنی که سنت­ های حسنه آن در این عصر مد و مدگرایی به یغما رفته است و جز پوسته ای از آن چیزی باقی نماده است.

به دیدن خویشان و نزدیکان دور و نزدیک می­ رویم اما نه برای رفع کدورت­ها و نزدیک شدن دلها؛ نه برای یافتن راهی در زدودن غم از چهره صاحب­خانه؛ بلکه برای به رخ کشیدن هماهنگی لباس­هایمان با هم و حتی به نحوی سِت بودن آن با لباس دیگر اعضای خانواده.

مقدم میهمان را به منزلمان گرامی می ­داریم البته نه برای جلب رضای الهی و نزول برکات در خانه خود و جامعه؛ بلکه از این­ جهت که سفره هفت سینی که ساعت­ ها وقت صرف تزئینش کرده ­ایم و هزینه­ زیادی بابتش پرداخته ایم را نظاره­ گر باشند و دیگر اجزاء دکوراسیون خانه را که گاه با خون جگر به روزرسانی کرده­ ایم مقابل چشمان حسرت­ زده میهمان به نمایش بگذاریم…

اما امسال ویروس منحوس کرونا بهارمان را رنگ بوی قیامت داده است. با وجود غمی که از درد و رنج و عزای هموطنان بر دلمان سنگینی می کند؛ اما از الطاف خفیه­ خداوند در ورود این بیماری مهلک نمی ­توان غافل شد. انگار آمده است تا دل­های زنگار گرفته ما را با خدا، آخرت، مرگ و جهان پس از مرگ آشتی دهد. آمده است تا گذرا بودن دنیا و بقای آخرت را به ما یادآوری کند، تا در سایه آن فرهنگ ایثار و گذشت و بی اعتنایی در برابر تجملات دنیایی­، بار دیگر رنگ و بوی تازه ­ای بیابد.

سال­های قبل بنای سبک زندگی را به نحوی قرار می دادیم  که دلبستگی­ مان را به دنیای فانی می ­افزود؛ اما امسال دیگر مهم نیست که مبلمان خانه­ از مد افتاده است. اهمیتی ندارد که رنگ لباسمان رنگ سال نیست. در شرایطی به انتظار سال جدید نشستیم که حفظ یا به دست آوردن گوهر سلامتی و بازگشتن امنیت اجتماعی را برای خود، نزدیکان و جامعه آرزو می­ کنیم و این از الطاف خفیه الهی است که در زمان نزول بلا جلوه ­گر می­شود.

اسلام با شادی مخالف نیست، بلکه اگر از برخی مظاهر شاد زیستن نهی می­ کند؛ به دلیل زود گذر و سطحی بودن آن است. شادی در اسلام باید عمیق و از ته دل باشد و این وقتی حاصل می­ شود که قلب را با یاد معاد جلا داده و آن را مملو از ذکر خدا گردانیم و هیچ وسوسه ای را به حریم وجودمان راه ندهیم و بتوانیم عمیق­ ترین احساس رضایت از خود را در لبخندی تجربه کنیم که بر لب بنده­ ای از بندگان خدا می ­نشانیم نه این­که بزم شادیمان را بر کوله ­بار غم و اندوه دیگران بگسترانیم و از شرایط اضطرار جامعه سوء استفاده کنیم. اسلام شادی را زمانی ممدوح می ­داند که رنگ و بوی خدایی داشته باشد.

آری، در این ایام کرونایی تصمیم بگیریم که سبک زندگی معاد محور را در بهار و پس از آن در سراسر زندگی خویش سریان بخشیم.

 

آزاده ابراهیمی 

لینک مطلب در ندای اصفهان

ایثار چیست و ایثارگر کیست؟

 

ایثار چیست و ایثارگر کیست؟

این روزها در اخبار و گوشه و کنار بعضاً می شنویم که برخی افراد بی وجدان واز خدا بی خبر با احتکار اقلام حیاتی مردم،  موجب گران شدن و نایاب شدن اجناس شده اند اما برخی اخبار برخلاف دسته ی اول به اقدامات خداپسندانه مبنی  بر کمک و همدلی  به همنوعان  وجود دارد.

 روحیه ی دیگرخواهی و ایثار اجتماعی همان اصلی است که باید در جامعه ی امروز به آن توجه کافی شود. این واژه ی مقدس چنانچه به صورت یک فرهنگ فراگیر درآید می تواند در مواقع گرفتاری و بحران ها افق های روشنی از زندگی همدلانه را به روی انسان گشوده و خسارت کمتری را به جامعه تحمیل کند و در نتیجه آرامش عمومی را به ارمغان بیاورد.

ایثار اجتماعی آنچنان گسترده است که می‌تواند حتی در اصلاح برخی رویه‌های ناصواب جامعه هم اثرگذار باشد. در واقع بخش قابل توجهی از رفتارهای ناخوشایند جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم با تمسک به ایثار اجتماعی  اصلاح خواهد شد.

ایثار اجتماعی یکی از تعاملات اجتماعی و فرهنگی و همچنین یکی از آرمانهای بشریت است که مطلوب، مورد تأیید و سفارش پیامبران، اندیشمندان و معلمان بزرگ در طول تاریخ بوده است. در دین اسلام نیز، ایثار عنوان بالاترین مرحله ی ایمان و برترین فضیلت را داراست. 

ایثار عبارت است از مقدّم داشتن دیگری بر خود در رساندن منفعت و دفع زیان، نسبت به چیزی که انسان خود به آن نیازمند است.

انفاق با ایثار فرق دارد؛ کسی که انفاق می کند ممکن است خود در سختی نباشد و به آن چیز احتیاج زیادی نداشته باشد، اما کسی که ایثار می کند، خود را به رنج و زحمت می افکند تا دیگران در رفاه و آسایش باشند. پس روشن است که ایثار ، انفاق نیست، بلکه گامی بالاتر از آن است.

یکی از ویژگی های مهم مومنان راستین برخورداری از روحیه ی ایثارگری است. امیرمومنان علی(علیه السلام) در روایتی ایثار را بهترین کرامت اخلاقی برای انسان ها دانسته است و می فرمایند:(خیر المکارم الایثار)

و در روایت دیگر از آن با عنوان بالاترین نیکی ها یاد نموده است آنجا که می فرمایند: (الایثار اشرف الاحسان).

زمانی که یهودیان بنی نضیر تسلیم مسلمانان شدند پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) خطاب به انصار فرمود: «اگر شما مایل باشید اموال و خانه هایتان را با مهاجران تقسیم کنید و دراین غنایم جنگی با آنها شریک شوید و اگر می خواهید اموال و خانه هایتان از آن خودتان باشد ولی از این غنایم چیزی به شما نرسد. » انصار در پاسخ گفتند: هم اموال و خانه هایمان را با آنها تقسیم می کنیم و هم چشمداشتی به غنایم جنگی نداریم. ما، مهاجران را بر خود مقدم می داریم. این ایثار و فداکاری انصار موجب شد که آیه ۹ سوره حشر در شان و مقام ایشان نازل شود:

«...و یوثرون علی انفسهم ولو کان بهم خصاصه...(انصار، دیگران را) بر خودشان مقدم می دارند اگرچه خود دچار تنگدستی باشند.»

 این آیه به «آیه ی ایثار» شهرت دارد. در این آیه ی شریفه،  انصار به سبب برخورداری از روحیه ی ایثارگری و ترجیح دادن مهاجران بر خودشان در شرایطی که خود محتاج و نیازمند بودند؛ به عنوان نمونه ای از مومنان راستین مورد تقدیر قرار گرفته اند.

امام صادق(علیه السلام) در ذیل این آیه ی شریفه با اشاره به صفات و ویژگی های مومنان، ایثار را یکی از نشانه های مومن می داند که خداوند ایشان را به آن وصف نموده است. 

ایثار یک اصل قرآنیست که علاوه بر چند آیه ی معروفی که در این باره ذکر شده، مصادیقی از آن در جای جای قرآن به چشم می خورد. آیاتی مثل: «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا» «و غذای خود را با این که علاقه و نیاز دارند، به مسکین و یتیم و اسیر می دهند». در این آیات، اشاره مستقیمی به ایثار نگردیده، اما به ملاک هایی که ایثار از آنها برخوردار است، توجهی جدی به عمل آمده، ملاک هایی چون «دوست داشتنی ترین چیز یا طعام برای بخشش. »

آنچه از منابع حدیث شیعی از «ایثار» گفته شده، صفات عالی انسانی و برتری هایی است که «ایثارگر» نسبت به سایرین دارد. امام باقر(ع) افراد ایثارگر را جزء آن سه گروهی می دانند که وارد بهشت خدا می شوند. امیرالمؤمنین(ع) در«غررالحکم» صفات بی شماری برای ایثار و ایثارگر بیان می کند، از جمله: «الایثار غایة الاحسان» یعنی «ایثار، اوج نیکوکاری است».

ایثار جان و مال برای سلامت دین از جمله اموری است که در احادیث ما بدان پرداخته شده است. کرامت یکی از فضائل اخلاقی است که فرد ایثارگر، شرایط احراز چنین فضیلتی را نصیب خویش می سازد. علامه «جوادی آملی» در تعریف «کریم» می گوید: «روح بزرگوار و منزه از هر پستی را کریم گویند. »

ایثارگر کسی است که در قبال ایثاری که می کند پاداش و عوض نمی خواهد و ایثاری که فاقد این وی‍ژگی باشد، ایثار نیست.

«اخلاص» نه تنها اساسی ترین لازمه ی «ایثار» است، بلکه ایثار فاقد اخلاص، ایثار نیست. از انسان شجاع، ایثارهای شگرفی که حاکی از ایمان و اراده ی محکم اوست بروز پیدا می کند. بنابراین لازمه ی ایثار، «شجاعت» است. یکی دیگر از لوازمی که انسان ایثارگر بدان مجهز می شود تا زیباترین صحنه های انسانیت را بیافریند«بصیرت» است. بصیرت عبارت از نیرویی است که دل به وسیله ی آن، حقایق اشیاء و باطن آنها را مشاهده کند و آن در حکم چشم است.

امروزه، بزرگ ترین مانع اجتماعی ایثار، رفاه طلبی است. در جوامعی که مسئولان و مردمانش،  دچار رفاه زدگی گردند، مشکلات آن جوامع به مراتب افزایش می یابد. هم چنین خودخواهی و دوری از وجدان نیز مانع بر سر راه ایثار است.

بسیارند کسانی که دم از توحید و خداپرستی می زنند ولی آن گاه که پای عمل در میان آید پایداری از خود نشان نمی دهند و استقامت نمی ورزند .

ایمان واقعی زمانی در انسان ظاهر می شود که وقتی فرد در برابر طوفان امیال و هوس های نفسانی قرار گرفت و یا منافع و مصالح شخصی اش در معرض خطر افتاد بتواند پا روی امیال نفسانی گذارده و از آزمون الهی سربلند بیرون آید و این همان جلوه ی باشکوه ایثار و همدلی است.

این مسئله به عنوان یک امر دینی در سازمان بخشیدن به جوامع نقش بسیاری داشته است وبه همین خاطر در فرهنگ اسلامی (به وی‍‍ژه تشیع) جایگاه رفیعی دارد.در گذشته نمونه هایی از ایثار و جهاد نفس ملت قهرمان ایران را در دفاع مقدس و موقعیت های بحرانی کشورمان ملاحظه کرده ایم. و امروز نیز شاهد ایثارگری پرستاران و پزشکان در این عرصه هستیم.

آری، باید همواره روحیه ی ایثار را به رگهای جامعه ی اسلامی تزریق کرد تا این فرهنگ جاودانه بماند و چتر آرامش را بگستراند.

 

فاطمه فرهادیان 

لینک مطلب در خبرگزاری حوزه