خداوند در قرآن کریم، هدف از خلقت انسان را عبودیت معرفی کرده است. عبودیت و بندگی چیزی نیست مگر اطاعت و فرمان‌برداری محض از دستورات الهی. قربان از ریشه قرب و به معنای نزدیکی جستن است. انسان با قربانی کردن، قصد تقرب به خداوند دارد. هرچه این قربانی ارزشمندتر و تعلق به آن بیشتر باشد، گذشتن از آن و فدا کردنش سخت‌تر است. عید قربان، عید بندگی و اطاعت خداوند است؛ روز فدا کردن و ذبح خواسته‌های نفسانی. روزی که ابراهیم خلیل بزرگ‌ترین امتحان الهی را به اتمام رساند؛ زیرا فرزند انسان عزیزترین دارایی اوست، چون از گوشت و خون او به وجود آمده و عصاره وجودی فرد است، شاید گذشتن از جان خود، برای انسان آسان‌تر از فدا کردن فرزند باشد.
آزمون بزرگ ابراهیم خلیل الله
آری خداوند، ابراهیم خلیل را با عزیزترین دارائی‌اش آزمود تا میزان اخلاص و پایداری او را در ایمانش بیازماید و هنگامی که او صداقت و ایمان خود را به اثبات رساند، گوسفندی را برای ذبح به جای اسماعیل فرستاد تا نشان دهد، او از این آزمایش سربلند بیرون آمده است. آری او از همه چیز آگاه است، تلاش و مجاهدت انسان را می‌بیند و آن را بدون پاسخ نمی‌گذارد.
همه ما همواره در حال امتحان الهی هستیم. خداوند در قرآن می‌فرماید: «اَلَذی خَلَقَ المَوتَ و الحَیوهَ لِیَبلُوَکُم اَیُّکُم اَحسَنَُ عَمَلاً. آن کسی که مرگ و زندگی را آفرید تا شما را بیازماید که کدام یک نیکوکارترید» (سوره‌ی ملک، 2).
برای قرب الهی و رهایی اسارت نفس باید از تعلقات مادی و تمایلات نفسانی گذشت
آزمون‌های الهی، گاه کوچک و گاهی بزرگ است. بعضی اوقات خداوند انسان را با مال، آزمایش می‌کند و زمانی با نقص و بیماری او را می‌آزماید. ابراهیم خلیل الله با ایثار بزرگ خود، فرهنگ عبودیت و از خودگذشتگی را به جهانیان آموخت. او نشان داد که برای رسیدن به قرب الهی ابتدا باید از تعلقات مادی گذشت و بر روی تمایلات نفسانی پا گذاشت. تا وقتی که انسان اسیر نفس خود است نمی‌تواند قدمی در راه خداوند بردارد. جهاد اکبر که همواره مورد سفارش اهل‌بیت (ع) بوده، با راحت طلبی و آسودگی امکان پذیر نیست.
انسان ابتدا باید در وجود خود، بذر معرفت بکارد و با شناخت نفس خویش به شناخت معبود حقیقی نائل شود، سپس در راه اطاعت او گام بردارد. سختی‌های مسیر را بپذیرد و از گردنه‌های هوای نفس بگذرد. در هنگام مواجهه با مشکلات به ریسمان الهی چنگ زند و از او استمداد جوید. گوهر نفس برای صیقل یافتن و درخشیدن سختی‌های زیادی را تحمل می‌کند. به همین دلیل خداوند متعال در قرآن کریم، حضرت ابراهیم(ع) و پیامبر اکرم (ص) را به عنوان اسوه برای انسان‌ها معرفی کرده است. اهل بیت (ع) نیز با تأسی به ایشان راه آنان را پیمودند.
درس عید قربان برای انسان ها
امام حسین (ع) در حالی که عازم سفر حج شده بود، برای اطاعت خداوند و حفظ اسلام، حج خود را به عمره تبدیل کرد و عازم کربلا شد. او برای ایستادگی در برابر ظلم و ستم یزید، با او بیعت نکرد و همان‌طور که خود فرمود برای احیای دین جدش و امر به معروف و نهی از منکر قیام نمود. او در این راه نه تنها از جان و مال خود گذشت بلکه به جای یک اسماعیل، ده‌ها اسماعیل را فدا کرد.
عید قربان روز ذبح خواسته‌های نفسانی و عبور از منیت و وصول به معبود است. درسی که این روز به انسان می‌دهد این است که باید هر روز و هر لحظه خود را در معرض آزمایش الهی ببیند و هوای نفس خود را به قربانگاه عشق ببرد و به پای معبود خود فدا کند تا بندگی خود را به اثبات برساند.
